XX. mendearen hasieran, maisu aitzindari honek tradizionalismo oligarka-kazikilaren arteko norgehiagoka bizi du.Elizarekin eta militarrekin batera, eta Nafarroan eta Estatuan irakaskuntza eta gizartea erreformatzeko sektore aurrerakoiekin batera.Kazikeek Izaban (Nafarroako pirinioetako hiribildua) maisu zela ezarri zioten zigorrak Errioxara (Logroño) eraman gintuen. Han, Trevianan maisu gisa aritu zen, eta XX. mendeko lehen hamarkadetako giro sozioekonomikoa, politikoa, mugimendu sindikala eta irakaskuntzakoa ezagutuko ditugu.

II. Errepublikaren aldarrikapenarekin, berdintasunezko gizarte bat lortzeko erreformak heldu dira eta horien artean, Irakaskuntzarena. Baina 1936ko kolpe militarraren ondoren ezer aldatzeko prest ez zeudenek krudelki zapaltzen dituzte eta lortutako eskubide guztiak urratzen dituzte. Diktadura frankista eta nazional-katolizismoa dira.

Maisuaren familiaren aurka muturreko indarkeria erabiltzen dute. Hil ondoren, garbitu egiten dute, seme-alabek, etxetik botata, torturak jasaten dituzte, erbestea, umezurztegian itxialdia, suizidioa. Eta emakume eskuzabal batek familian hartzen ditu.Bi familia horien gorabeheren bidez, gerran, gerraostean eta diktaduran izan zituzten nekeak ezagutzen ditugu: klandestinitatea, erbestea, Frantziako erresistentzia eta nazien aurkako gerra, berriz elkartzea eta egia, justizia eta erreparazioa bilatzea. Beti Giza Eskubideen alde borrokan.

Urteetan egindako ikerketei esker, irakaskuntzarekin eta gizartearekin eta Juan Larreta maisuarekin zer gertatu zen jakin ahal izan da.Egitateen egia transmititzen eta behar den justizia eskatzen jarraitzen dugu.

Sekula gehiago eta inorentzat ere ez izugarrikeria haiek!